ความหมายของเลขประจำตัว 13 หลัก (เลขบัตรประจำตัวประชาชน)

ในอดีตการทุจริตปลอมแปลงเอกสารทางการทะเบียน เกิดขึ้นได้โดยที่การตรวจสอบทำได้ลำบาก หรือค่อนข้างล่าช้า โดยเฉพาะการทุจริตปลอมแปลง ที่เกิดขึ้นจากบุคคลเข้าเมืองโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย หรือบุคคลต่างด้าวที่มีพฤติกรรมเป็นภัยต่อประเทศชาติ ซึ่งพยายามทุกวิถีทางโดยวิธีการต่างๆ เพื่อให้กลายสภาพเป็นคนมีชื่อในทะเบียนบ้าน หรือกลายเป็นคนไทย มีสิทธิต่างๆ เช่นเดียวกับคนไทย ซึ่งปัญหานี้เป็นอันตรายต่อความมั่นคงปลอดภัยของประเทศชาติเป็นอย่างยิ่ง

จากปัญหาข้างต้น กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย จึงได้ริเริ่มจัดทำ “โครงการจัดทำเลขประจำตัวประชาชน” โดยนำระบบคอมพิวเตอร์มาใช้ให้เกิดประโยชน์ มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2519 ซึ่งมีหลักการในการจัดตั้งดังนี้

ประชาชนที่จะถูกให้กำหนดเลขประจำตัวประชาชน ได้แก่ ประชาชนทุกคนที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 จำพวกใหญ่ๆ คือ บุคคลที่อาศัยอยู่ในประเทศไทยโดยชอบด้วยกฎหมาย ในลักษณะถาวร และบุคคลที่อาศัยอยู่ในประเทศไทยโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย หรือในลักษณะชั่วคราว ตัวอย่าง เช่น เลขประจำตัวประชาชนตามระบบทะเบียนบ้าน เช่น 3-1006-02602-43-6 ตัวอย่างเลขประจำตัวประชาชนตามระบบสูติบัตร เช่น 100699002-72-6 สำหรับความหมายของตัวเลขทั้ง 13 หลัก เป็นดังนี้

หลักที่ 1 หมายถึง ประเภทบุคคลซึ่งมี 8 ประเภท คือ

- ประเภทที่ 1 ได้แก่ คนที่เกิดและมีสัญชาติไทย ได้แจ้งเกิดภายในกำหนดเวลา (ตั้งแต่ 1 ม.ค. 2527)
- ประเภทที่ 2 ได้แก่ คนที่เกิดและมีสัญชาติไทย ได้แจ้งเกิดเกินกำหนดเวลา (ตั้งแต่ 1 ม.ค. 2527)
- ประเภทที่ 3 ได้แก่ คนไทยและคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญประจำตัวคนต่างด้าว และมีที่อยู่ในทะเบียนบ้าน ในสมัยเริ่มแรก (1 ม.ค. – 31 พ.ค. 2527)
- ประเภทที่ 4 ได้แก่ คนไทยและคนต่างด้าวที่มีใบสำคัญคนต่างด้าวแต่แจ้งย้ายเข้า โดยยังไม่มีเลขประจำตัวประชาชน ในสมัยเริ่มแรก (1 ม.ค. – 31 พ.ค. 2527)
- ประเภทที่ 5 ได้แก่ คนไทยที่ได้รับอนุมัติให้เพิ่มชื่อเข้าในทะเบียนบ้าน ในกรณีตกสำรวจหรือกรณีอื่นๆ
- ประเภทที่ 6 ได้แก่ ผู้ที่เข้าเมืองโดยไม่ชอบด้วยกฏหมาย และผู้ที่เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฏหมาย แต่จะอยู่ในลักษณะชั่วคราว
- ประเภทที่ 7 ได้แก่ บุตรของบุคคลประเภทที่ 6 ซึ่งเกิดในประเทศไทย
- ประเภทที่ 8 ได้แก่ คนต่างด้าวที่เข้าเมือง โดยถูกต้องตามกฏหมาย คือ ได้รับใบสำคัญประจำตัวคนต่างด้าว คนที่ได้รับการแปลงสัญชาติเป็นสัญชาติไทย และคนที่ได้รับการให้สัญชาติไทย

หลักที่ 2 ถึงหลักที่ 5 หมายถึง รหัสของสำนักทะเบียนที่ท่านมีชื่อในทะเบียนบ้าน ในขณะให้เลขสำหรับเด็กเกิดใหม่จะหมายถึงถิ่น ที่เกิด โดยหลักที่ 2 และ 3 หมายถึงจังหวัด หลักที่ 4 และ 5 หมายถึงอำเภอหรือเทศบาล

หลักที่ 6 ถึงหลักที่ 10 หมายถึงกลุ่มที่ของบุคคลแต่ละประเภทตามหลักแรก หรือหมายถึงเล่มที่ของสูติบัตรแล้วแต่กรณี

หลักที่ 11 และ 12 หมายถึง ลำดับที่ของบุคคลในแต่ละกลุ่มประเภท หรือหมายถึงใบที่ของสูติบัตรแต่ละเล่มแล้วแต่กรณี

หลักที่ 13 คือ ตัวเลขตรวจสอบความถูกต้องของเลข 12 หลักแรก